top of page
  • TB

26 december 1941: Oranje boven

Het was een maand nadat Peter Tazelaar als agent in Nederland was afgezet met als missie Stuuf Wiardi Beckman en kapitein Paul Tielens van de Generale Staf naar Londen te krijgen. Hij was in zijn eentje door de latere 'Soldaat van Oranje' aan wal gezet en moest maar zien hoe zien hoe hij alles voor elkaar kreeg. Met behulp van de Ordedienst in Den Haag en zijn collega-adelborsten was het hem nog gelukt ook (behalve dat Tielens niet bereid was om mee te gaan).

Al een paar keer had hij met Wiardi Beckman op het strand klaar gestaan om opgehaald te worden. Inmiddels hadden ze bedacht dat Tazelaar zelf mee terug zou gaan. En zijn maatje Gerard Dogger ook, in plaats van Tielens. Maar Erik Hazelhoff Roelfzema, die hen zou ophalen, hadden ze nog niet gezien. Wat zou er misgegaan zijn? Het enige wat ze konden doen was wachten op het koude strand. Er waren wel twee marconisten uit Engeland in Den Haag aangekomen, maar die hadden samen één kapotte zender. Dus iets aan de mensen 'aan de overkant' vragen was niet mogelijk.

Tot Tazelaar via de Haagse politieman Broer Moonen en de journalist Sieg Vaz Dias in contact kwam met de enige agent in Nederland met een werkende zender : Aart Alblas, codenaam Aramis, onderduiknaam Klaas.

Aart Alblas
Aart Alblas. Collectie NIMH / Fotoafdrukken Koninklijke Landmacht.

Alblas was in juli 1941 gedropt. Zijn vrienden uit Dordrecht, zoals Jacques Batenburg, hielpen hem met een netwerk van informanten, zodat Alblas militaire inlichtingen naar Engeland kon seinen. Ze hielpen hem ook met adressen waar hij kon zenden. Dat was niet makkelijk, want hij moest buiten het huis een lange zender spannen. Bovendien bestond het risico dat de Duitsers hem zouden 'uitpeilen', dat wil zeggen dat zij zijn plaats zouden kunnen bepalen en hem op heterdaad zouden betrappen. Toen hij bij de schoonouders van Batenburg in Den Haag aan het zenden was, had hij al een keer hals over kop moeten vluchten omdat een peilwagen hem op het spoor was gekomen. Daarbij had Alblas een papiertje achtergelaten, waardoor de Sicherheitspolizei mogelijk de code ontcijferd had die hij bij het zenden gebruikte.

hulpcode van Alblas
De hulpcode van Alblas: 'Oranje Boven'. Bron: Jelte Rep, Englandspiel. Spionagetragedie in bezet Nederland 1942-1944 (Bussum 1977) tegenover 202.

Vandaar dat Alblas overging op de tweede code, gebaseerd op de woorden 'Oranje boven'.

Gerard Hueting, leerling aan de school voor radiotechniek in Den Haag, hielp Alblas bij het coderen en herinnerde zich dat het nogal een omslachtig werk was:

'Eerst werd het bericht uitgeschreven, vervolgens werd een bladzijde uit een speciaal gekozen boek gekozen, dit gaf dan een nummer en dan werden de letters van het bericht omgezet in nummers die geplaatst werden op de manier waarop het in het boek stond aangegeven. Dit gaf dan een serie van nummers die nog verder werden verwerkt. Ik meen via vierkanten van vijf bij vijf blokken? Het geheel leek een beetje op een bladzijde van een puzzelboek. Veel van zijn tijd bracht Klaas door in de trein om van de ene plaats naar de andere te reizen en soms gebruikte hij die tijd om zijn berichten te coderen. Zijn medepassagiers dachten dan dat hij aan het puzzelen was.'

Alblas werd geholpen door Vaz Dias, die informatie voor hem te verzamelde, hem liet zenden in zijn villa in Naarden en hem een onderduikadres had bezorgd bij de familie Hueting aan de Haagse Laan van Poot. Zo had Alblas Gerard Hueting leren kennen.


Op 18 december kon Tazelaar eindelijk een bericht sturen aan Hazelhoff Roelfzema en Chris Krediet die hem naar Nederland hadden gebracht. Hij liet hen weten dat hij het goed maakte en de twee marconisten Johannes ter Laak en Willem van der Reijden ook. Maar dat zij zich zorgen maakten over het feit dat het ophalen van het Scheveningse strand maar niet lukte. Tazelaar stelde daarom een nieuwe afspraak voor: als Hazelhoff en Krediet onderweg waren, zouden ze over Radio Oranje het eerste couplet van het Wilhelmus laten opzeggen. Dan wist het gezelschap in Scheveningen zeker dat het zich niet voor niets zich op het strand waagde.


Een week later kwam via Alblas een bericht voor Tazelaar binnen dat zijn missie weer veranderde. Hij kreeg namelijk opdracht om nog een reiziger mee te nemen: journalist Frans Goedhart van Het Parool. Tazelaar zat daar niet op te wachten: zo veel plek was er niet in de roeiboot van Hazelhoff Roelfzema die hen naar de Motor Gun Boat zou brengen. Bovendien werd zijn opdracht steeds ingewikkelder en bij steeds meer mensen bekend. Maar Goedhart, die via Vaz Dias toegang had tot Alblas en dus tot Engeland, had zelf toestemming verkregen. Op 17 januari 1942 werd het Wilhelmus opgezegd over Radio Oranje: het was zo ver.

145 weergaven

Recente blogposts

Alles weergeven
bottom of page